De impact van een chronische darmziekte op je seksleven
Crohn of colitis ulcerosa heeft een grote invloed op je levenskwaliteit, en ook op je seksleven. Logisch, als je last hebt van je darmen is seks vaak het laatste waar je aan denkt. Toch is het veel complexer dan dat. Seksuologe en relatietherapeute Els Pazmany vertelt tijdens een webinar van CCV-vzw wat je kan doen om (weer) meer te genieten: van seks en van je seksualiteit.
Seks is een uitdaging als je last hebt van je darmen, je niet goed voelt in je vel of als je simpelweg altijd maar moe bent. Toch hoeft je seksleven niet te lijden onder je ziekte. Els: “Om te leren genieten van seksualiteit, moet je eerst weten wat dat precies is, en welke invloed jouw ziekte daarop heeft”.
Wat is seksualiteit?
“Eerst en vooral”, gaat ze verder, “moeten we beseffen dat seks niet louter lichamelijk is. Seksualiteit is veel meer dan dat: het gaat over hoe je seks beleeft, en dat hangt met ontelbaar veel dingen samen.”
Els onderscheidt daarbij vier verschillende aspecten: biologie, de psychologische context, gedrag en context. “De invulling van de vier domeinen bepalen mee in hoeverre je geniet van seks. Hoe die domeinen je beïnvloeden, is heel persoonlijk. Omdat een chronische ziekte zich op die domeinen situeert, is het niet meer dan logisch dat seks voor iemand met Crohn of colitis ulcerosa vaker een uitdaging is.”
Hoe je seksualiteit ervaart: vier verschillende domeinen
1. Biologisch
Of je geniet van seks of niet hangt nauw samen met hoe je je lichamelijk voelt. Heb je last van vermoeidheid, of heb je fysieke pijn? Dan is het niet onlogisch dat je beleving minder is. Ook als je de griep hebt, bijvoorbeeld, heb je minder zin in seks. Kies daarom je momenten uit: wanneer ben je minder moe, wanneer heb je minder last van je darmen? Soms moet je dat wat plannen, en dat is oké.
2. Psychologisch
Veel mensen met Crohn of colitis zijn bang voor een ongelukje tijdens de seks. Of ze schamen zich, bijvoorbeeld voor de geluiden of de geurtjes die hun darmen veroorzaken. Vaak zijn mensen met een stoma bang voor lekkages. Die gevoelens zijn helemaal normaal. Misschien kan je een moment uitkiezen waarop je minder kans hebt voor ongelukjes? Als dat moeilijk is, kan een geurkaars vervelende geurtjes uitschakelen, en een rustige muziek zorgt ervoor dat je de geluiden in je darmen minder goed hoort.
3. Gedrag
IBD bepaalt voor een stuk je leven. Logisch dan ook dat je er zo vaak mee bezig bent. Voor veel mensen bepaalt het voor een stuk hun identiteit. Het is belangrijk dat je jouw ziekte afbakent. Je bent niet alleen een patiënt, maar ook mama of papa, bijvoorbeeld, een collega, vriend, enzovoort. Iedereen heeft verschillende stukjes identiteit. Hoe meer je jezelf verruimt, hoe minder beperkt je je voelt, en hoe meer mentale ruimte er vrij kan komen voor seksualiteit. Seks ontspant, je verdient dat, en je bent dat waard. Ook die gedachten kunnen je helpen.
4. Context
Ook je omgeving heeft een invloed op hoe je seks ervaart. Als je partner bijvoorbeeld afkeurend reageert op je stoma, dan is het niet meer dan normaal dat je bang bent voor een lekkage. Als je partner ondersteunend en begripvol reageert, is dat een totaal ander verhaal. Praat daarom over je schaamte met je partner, en probeer die gevoelens van angst en schaamte zoveel mogelijk te reduceren.
Lichamelijk functioneren versus emotionele belevenis
Ook op het vlak van lichamelijk functioneren heeft de ziekte soms een grote invloed. Els: “Sommige patiënten krijgen problemen met fysieke opwinding door de bezorgdheden rond hun ziekte. Of een stoma- of fisteloperatie kan zenuwschade veroorzaken, waardoor erectie- en ejaculatiestoornissen voorkomen. Dat is natuurlijk vervelend, maar hoeft dat je beleving niet persé negatief te beïnvloeden.”
“De beleving speelt zich af op mentaal vlak en gaat over hoe jij de seks ervaart. Dit kan los staan van hoe het functioneren verloopt”, vervolgt ze. “Is het een fijn gevoel, of ervaar je het eerder als negatief? Je kan perfect genieten van seks als je lichamelijk niet in staat bent een erectie te krijgen.”
Tips voor een gelukkig seksleven:
- Heb je een moeilijke periode? Dat hoeft niet het einde te betekenen. Praat met je partner, kijk samen wat goed voelt voor jullie als koppel.
- Spreek uit hoe jij seksualiteit beleeft, en wat jij belangrijk vindt.
- Praat met je arts. Misschien kan die je behandeling aanpassen.
- Verwar seks niet met lust, ook intimiteit speelt een grote rol.
- Je hoeft niet in vuur en vlam te staan voor seks: soms komt de zin pas later.
- Je kan seks gerust plannen. Kies een moment uit waarop je je goed voelt, steek geurkaarsen aan en een rustige muziek.
- Ga op ontdekking: wat helpt voor jou om een mentale klik te maken. Heb je bijvoorbeeld eerst wat tijd voor jezelf nodig, zodat je helemaal ontspannen bent?
Tijdens de webinar sprak Els ook over welke invloed IBD kan hebben op je relatie, en hoe je daarmee kan omgaan.