Omgaan met vermoeidheid start bij zelfkennis

shutterstock_1044763150-1

Extreme en chronische vermoeidheid is een van de meest voorkomende neveneffecten van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Het verstoort je sociaal leven waardoor je als patiënt op nog meer onbegrip stoot van de omgeving.

Laurent Moor is vermoeidheidscoach aan het universitair ziekenhuis in Luik. Dat betekent dat hij IBD-patiënten coacht en samen met hen naar oplossingen zoekt.  “Het ergste aan ziek zijn, vind ik de vermoeidheid”, getuigt ook Shauni op deze blogs. Het pakt me alles af wat ik graag doe. Bijna alles, dan.” Maar hoe kan je die vermoeidheid dan aanpakken? Laurent Moor legt het ons uit.

“Als coach reik ik geen oplossingen aan, maar stel ik mensen in staat om zelf oplossingen te bedenken én om die oplossingen toe te passen.”

De coaching van Laurent Moor bestaat uit vijf fasen: eerst test hij je vermoeidheid, in een tweede fase laat hij je overgeven aan je vermoeidheid, daarna leer je jezelf beter kennen, objectiveer je je vermoeidheid en grijp je in

Hoe lang duurt zo’n coachingstraject?

Reken op een honderdtal dagen en zo’n 4 tot 8 sessies. Laurent Moor: “Het vraagt inspanningen, maar het is duurzamer als je erin slaagt om zélf oplossingen te vinden. Wat is het resultaat dat je kan verwachten? Mensen leren opnieuw genieten, ze krijgen meer energie voor een sociaal leven, meer controle over hun leven én een verbeterde slaapkwaliteit. En het allerbelangrijkste: ze leren hun batterijen opladen door opnieuw plezier te beleven aan de dingen die ze graag doen.

Fase 1: Breng je vermoeidheid in kaart

Laurent Moor: “De patiënt brengt zijn vermoeidheid in kaart aan de hand van een gevalideerde wetenschappelijke test: IBD-F. Daarna kijken we samen naar de impact van de vermoeidheid op zijn of haar dagelijks leven. Ten slotte denkt de patiënt na welke oplossingen voor hem haalbaar lijken.”

Fase 2: Geef je over aan je vermoeidheid, evalueer en meet

Je bevrijden van je belemmeringen. Dat is het doel van de tweede fase. Daarvoor zet Laurent Moor drie hulpmiddelen in. “Ten eerste gebruik ik de levensboom. Die helpt je om na te denken over je levensdoelen en de betekenis van je leven, over je krachten, uitdagingen, hulpmiddelen, omgeving en successen. Dan is er de prioriteitenladder. Op die ladder hang je verschillende petjes die je tijdens de week op hebt. Dat zijn er heel wat: die van ouder, partner, werknemer, patiënt… Deze oefening is vaak een echte eyeopener voor patiënten. Ze beseffen hoe weinig tijd er gaat naar patiënt-zijn, en hoeveel naar andere energieslurpende rollen.” Als laatste stap denkt de patiënt wat hem of haar gelukkig maakt. Laurent Moor: “Je batterijen opladen doe je met dingen die je leuk vindt. Al te vaak geven patiënten alles op. Maar dan ontzeggen ze zichzelf ook de leuke dingen waar ze energie van krijgen.”

Fase 3: Leer jezelf beter kennen 

Laurent Moor: “Vermoeidheid moet je een plaats kunnen geven. Maar daarvoor is het belangrijk dat je jezelf eerst leert kennen. Tijdens mijn sessies werk ik rond 5 mentale sleutels: eerst zoeken we uit welke mentale obstakels je in de weg zitten. Belemmerende gedachten, dus. Daarna leer je je focussen en je ogen richten op een bepaald doel (prestatie, sociaal, fysiek), om zo het gevoel van controle terug te winnen en te leren loslaten. De laatste sleutel is de kracht van beelden. Het is niet altijd makkelijk om je emoties te benoemen. Veel patiënten hebben het daar moeilijk mee. Daarom raad ik hen aan metaforen te gebruiken. Dat lukt heel goed. Met de metafoor van de batterij kan je bijvoorbeeld je omgeving duidelijk maken hoe vermoeid je bent.”

Samen met de patiënt brengt Laurent in kaart waarover hij of zij controle heeft en waarover niet. “Dat zal je later helpen om je vermoeidheid beter onder controle te houden. Als je goed beseft waaraan je zélf iets kan doen, en waaraan niet, dan kan je beter plannen. Vermoeidheid, onverwachte gebeurtenissen en reacties van je omgeving: dat kan je niet controleren. Waar je wél vat op hebt, dat zijn je activiteiten, je zorgkwaliteit, je mentale obstakels en je inzet.”

Fase 4: Objectiveer je vermoeidheid 

Hoe toon je aan je omgeving welke impact je onzichtbare ziekte heeft op je leven? Laurent Moor laat de patiënten een ‘foto’ maken van hun huidige situatie. “Ook dat verloopt in verschillende stappen. Eerst identificeert de patiënt zijn vermoeidheidssymptomen. Vervolgens wijst hij die symptomen toe aan een bepaalde graad van vermoeidheid. Op die manier leert hij anticiperen. Vervolgens noteert de patiënt gedurende twee weken in een agenda zijn activiteiten en welk niveau van vermoeidheid hij daaraan toeschrijft. Op dat moment merk je dat er drie soorten activiteiten zijn: de activiteiten die je ‘moet’ doen, degene die je graag doet, en degene die je energie geven. Deze ‘foto’ van de dagelijkse realiteit is meestal een eyeopener voor de patiënt én voor zijn omgeving. Daarmee moeten we aan de slag”

Laurent analyseert de activiteiten samen met de patiënt. “Kunnen we die taak vereenvoudigen of weglaten? Kan het helpen om de activiteit te spreiden. Waar plan je beter een pauze, hoe kun je activiteiten met een verschillende impact op de vermoeidheid combineren?” Uit die analyse volgt een actieplan. Een weekagenda opstellen, bijvoorbeeld, of andere slaapgewoontes aanleren, meer meedoen aan sociale activiteiten en werken aan je conditie.”

Fase 5: Tijd voor oplossingen 

Tijd voor actie! Dat pakt Laurent aan in drie stappen. Eerst bekijkt hij samen met de patiënt wat zijn of haar doel is op korte, middellange en lange termijn. Welke invloed zal dat hebben op hun leven? En op dat van hun omgeving? Wanneer is het doel bereikt? Welke interne en externe obstakels kunnen dat doel belemmeren? Ze kijken ook vooruit op de verandering. Hoe zal de omgeving van de patiënt erop reageren en hoe zal de patiënt op zijn beurt reageren op de reacties van zijn omgeving? Als laatste actie stelt Laurent samen met de patiënt een stappenplan op richting oplossingomgaan met vermoeidheid. Dat stappenplan evalueren ze week na week. Welke acties heeft de patiënt ondernomen om een doel te bereiken, hoe heeft hij dit aangepakt, en hoe voelt hij zich daarbij? Deze ladder helpt om stapjes vooruit te zetten en zelfvertrouwen te winnen. Zo kunnen ze, beetje bij beetje, op een duurzame manier leren omgaan met de vermoeidheid.

Opnieuw durven dromen

Naar eigen weten, is Laurent de enige coach in Wallonië die in deze materie is gespecialiseerd. “Ik leid nu twee andere coaches op. Een ervan is tweetalig. Het idee kwam oorspronkelijk van mijn echtgenote Catherine Reenaers, professor aan CHU Liège, en gespecialiseerd in IBD. Ik heb ondertussen al talrijke patiënten begeleid dankzij de samenwerking met de afdeling gastro-enterologie van het CHU Liège. De resultaten zijn veelbelovend. Zoals bij de man die door zijn ziekte op de rand van een depressie stond. Na een reeks intensieve coachsessies waarin hij nieuwe doelen stelde, is hij stilaan uit de put geraakt. Vandaag gaat het veel beter met hem. De doelen die hij zichzelf had gesteld, heeft hij ondertussen bereikt. Hij nam iemand in dienst en kan zo werk delegeren. Dat was voor hem een groot probleem: hij is zelfstandige en valt regelmatig uit door zijn ziekte. Dan blijft het werk liggen. Nu durft hij opnieuw dromen om trainer te worden, iets waarmee hij was gestopt. ”

Coaching in groep

Voorlopig kan je enkel in Luik, Waremme en Brussel terecht voor coachingsessies. Hier kan je online een afspraak maken, de korte vermoeidheidstest doen of een gratis vermoeidheidsgids downloaden. Binnenkort zijn er ook in Vlaanderen sessies mogelijk. We houden je op de hoogte!