Hoe ga je om met pijn?

African,Female,Doctor,Hold,Hand,Of,Caucasian,Woman,Patient,Give

Pijn kan een enorme impact hebben op je leven: op je werk, thuis, in je relaties of tijdens hobby’s. Deze tips van klinisch psychologe Maureen Malone (AZ Klina) helpen je omgaan met pijn.

“Pijn is een ervaring, en dus subjectief”, legt Maureen uit. “Het hangt samen met onze perceptie, hoe we dingen beleven of gewaar worden. We leren ook van pijn. Als we onze vinger verbranden, proberen we dat in de toekomst te voorkomen. Maar pijn betekent niet altijd dat er schade is, hoe onaangenaam de sensatie ook is voor jou.”

Acute en chronische pijn

Pijn uit zich op verschillende manieren. Acute pijn is een alarmsignaal van het lichaam: er is iets mis. “De focus ligt op dat moment op genezing, want we ervaren de pijn als hinderlijk.” 

“We spreken van chronische pijn als die langer dan drie maanden aanhoudt. De focus verlegt zich dan van de pijn zelf naar de gevolgen die de pijn met zich meebrengt. Chronische pijn kan een enorme impact hebben op je leven en je levenskwaliteit.”

Als IBD-patiënt ben je lang niet de enige die – al dan niet chronische – pijn ervaart, aldus Maureen. “Meer dan een kwart (28,5 procent) van de Belgen boven de 15 jaar heeft lichamelijke pijn – zoals hoofdpijn – ervaren de voorbije vier weken. Een op drie van die groep werd door de pijn gehinderd om normaal te leven. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 25 procent van de Belgen chronische pijn ervaren. Dat zijn bijna 3 miljoen landgenoten. Maar enkel de personen met de ergste pijnklachten (zo’n 8,5 procent) zoekt gespecialiseerde medische hulp.”

Maureen Malone: “We communiceren verbaal en non-verbaal over pijn. Verbaal door geluid te maken – auw! – of simpelweg door erover te praten. Of we tonen het non-verbaal via ons gedrag. Op basis van die gedragingen, schatten we de pijn van andere mensen in. We hebben de neiging om pijn van anderen te minimaliseren als die geen medische verklaring heeft. Dan leven we minder mee met de patiënt. Pijninvalidatie noemen we dat: een afwijzing of ongeloof in de pijnervaring. De sociale steun valt op zo’n moment weg, terwijl mensen met pijn die dan net nodig hebben. Ze worden gestigmatiseerd als luiaards of profiteurs, waardoor hun zelfbeeld ook slechter wordt.”

Meer tips over hoe omgaan met pijn lees je hier.

Meer dan een lichamelijke klacht

Pijn is meer dan een lichamelijke klacht. Het is een complex geheel van biologische, psychologische en sociale factoren.

  • Biologische factoren

Deze factor ligt voor de hand: als je de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa hebt, heb je last van chronische darmontstekingen. Dat geeft heel wat symptomen

  • Psychologische factoren

“Er zijn heel wat psychologische factoren die bepalen hoeveel pijn iemand ervaart”, vertelt Maureen. “Pijn is sowieso subjectief: een vioolspeler met een wonde aan de vinger zal dat als veel erger ervaren dan anderen.

Ook angst voor pijn kan het pijngevoel verergeren. En als je schrik hebt, dan probeer je situaties te vermijden die pijn zouden kunnen uitlokken. 

We gaan allemaal anders om met pijn. Coping, letterlijk ‘omgaan’, is ons gedrag om oplossingen te vinden voor de pijn. Leidt het niet tot een oplossing, dan moeten we ons copingmechanisme aanpassen.

Een verkeerde manier van omgaan met pijn kan het aanvaardingsproces bemoeilijken. Je vindt dan geen goede oplossing en verwacht dat een dokter die zal aanreiken. En als de ene dokter niet helpt, dan stap je naar de volgende. Dat noemen we ‘medical shopping’, maar het helpt je niet vooruit.”

  • Sociale factoren

Het gaat om alle soorten relationele en sociale veranderingen, bijvoorbeeld als je langdurig niet kan werken en meer kans hebt om sociaal geïsoleerd te raken. “Het niet kunnen voldoen aan de normen van sociaal contact kan wegen op pijngevoel.”

Pijnbehandeling door een psycholoog

Omdat de oorzaken ervan zo uiteenlopend zijn, zijn de oplossingen voor pijn dat ook. Daarom gaan patiënten met pijn ook vaak naar een multidisciplinair pijncentrum, waar artsen, verpleegkundigen, kinesisten, ergotherapeuten, psychologen, sociale diensten … samenwerken.

Maureen Malone gaat dieper in op hoe ze als klinisch psycholoog omgaat met pijn in haar praktijk: Er is niet één juiste manier om met pijn om te gaan. We focussen op de levenskwaliteit van onze patiënten. We willen hen terug laten meetellen in de maatschappij, een actievere sociale rolvervulling geven. Het doel is dat de pijn niet meer centraal staat.”

Om te leren omgaan met pijn brengt Maureen eerst de moeilijkheden in kaart. “Wat is de aard, intensiteit, duur van de pijn. Hoe beleef je die zelf? Wordt het beter of slechter, wat maakt het intenser of beter, wat verwacht je van de behandeling … Dat doen we op basis van bepaalde thema’s. We gaan dieper in op de pijngedachten. Is de interpretatie van onze pijn wel correct, wat verwachten patiënten van hun zorgverleners. Het kan ook gaan over pijngevoelens. Veel patiënten voelen zich hulpeloos, hebben een lager zelfbeeld, want ze kunnen niet meer wat ze vroeger konden. Ook aanvaardingsmoeilijkheden en assertiviteitsthema’s komen aan bod. Op basis van al die info kunnen we betere inzichten bieden in de pijn die een patiënt beleeft.”

Er bestaan verschillende psychologische behandelingen om pijn aan te pakken. 

  • Cognitieve gedragstherapie moet ervoor zorgen dat automatische gedachen die verband houden met pijn en die in stand houden worden behandeld. Het kan ook gaan over gedragsexperimenten, waarbij ook de partner en de omgeving van de patiënt betrokken worden. 
  • Ook ontspannings- en relaxatietechnieken kunnen een oplossing zijn. Dan ligt de focus op het lichamelijke: hoe kan rust de pijn verminderen. 
  • Fysieke revalidatie leert het lichaam om met pijn om te gaan. Je wordt gradueel blootgesteld aan bepaalde bewegingen die pijn veroorzaken. Zo leer je te doseren en krijg je weer vertrouwen in je lichaam. 
  • Mindfulness en Acceptance en Commitment Therapy kan een manier zijn om aan de pijn te werken. Stoppen met vechten tegen de pijn en energie steken in wat echt belangrijk is. 
  • Educatie in de psychologische werking van ons lichaam kan ook al veel doen. Patiënten die weten hoe chronische pijn werkt, gaan er vaak ook beter mee om. Sommigen hebben er ook baat bij om in een dagboek bij te houden welke activiteiten ze wel nog allemaal doen. Dat is vaak meer dan ze denken.

Maureen Malone gaf deze tips tijdens een webinar van CCV-vzw. Wil je meer weten over de activiteiten die zij organiseren? Neem een kijkje op hun site: www.ccv-vzw.be