Hoop en geluk in tijden van corona

We worden om de oren geslagen met nieuwsberichten en richtlijnen. En we weten niet wanneer deze crisis zal eindigen. “Toch kan je ook nu hoopvol zijn”, vindt Leo Bormans, onderzoeker en auteur van onder meer The World Book of Hope. “Hoop is maakbaar en bijzonder besmettelijk.”

Hoop is een vaag begrip. Wat betekent het? Wanneer ben je hoopvol?

“Hoop is iets dat je kan aanleren en verder ontwikkelen, maar je moet er wel iets voor doen en hebt wilskracht nodig. Hoopvolle mensen stellen doelen en willen die realiseren. We stellen vast waar we heen willen, wat we willen bereiken en wie we willen zijn. Op die manier vullen we onze geest met positieve toekomstbeelden. Dan zoek je de weg om dat doel te bereiken. Wat blijkt ook vandaag? Dat er vele wegen zijn om je doelen te bereiken. Waarschijnlijk ontdek je ook dat je over vele uiteenlopende vaardigheden beschikt waarvan je misschien niet vermoedde dat je ze in je had. In uitzonderlijke tijden blijken we heel creatief te zijn. Een derde cruciaal element is zelfbeschikking. Hoopvolle mensen blijven eigenaar van hun leven. Ze voelen zich geen slachtoffer maar nemen het stuur in handen. Hoop is eigenlijk optimisme met opgestroopte mouwen. Je voegt aan je doel een werkwoord toe en je komt in actie.”

Hoop is eigenlijk optimisme met opgestroopte mouwen. Je voegt aan je doel een werkwoord toe en je komt in actie.

Kunnen pessimisten dan niet hoopvol zijn?

“Toch wel. Uit onderzoek van professor Miguel Pereira Lopes van de Universiteit van Lissabon blijkt dat hoop het beste in optimistische mensen naar boven haalt én dat het pessimistische mensen actiever maakt. Pessimisme heeft evengoed zijn nut. Te veel optimisme maakt sommige mensen namelijk lui. Ze denken dan dat alles sowieso altijd goed komt en dat ze daar zelf niet te veel voor moeten doen. In tijden van grote uitdagingen, zoals tijdens deze coronavirus, blijkt dat pessimisten net in actie komen.”

Wat kunnen we leren uit de coronacrisis?

“Onze leefsituatie vandaag is een ongezien experiment. Hoe beïnvloedt de wekenlange quarantaine ons gedrag? Dat onderzoeken wetenschappers in Praag al meer dan zeventig jaar. En die resultaten zijn verrassend positief. Een tijd lang geïsoleerd samenleven met een beperkt aantal anderen kan leiden tot een vorm van cognitieve en sociale groei. Dat gebeurt vooral als we onszelf een gemeenschappelijk doel stellen (‘We gaan deze coronacrisis overwinnen!’), in interactie gaan met anderen (‘We doen dit samen!’) en in staat zijn om onze emoties te delen, zowel onze angst en twijfel als onze moed en levensvreugde. De coronacrisis daagt ons met andere woorden uit om grote doelen te formuleren, nieuwe wegen te vinden om die doelen te bereiken en in alle omstandigheden individueel en collectief ‘eigenaar’ te blijven van ons leven.”

Hoe maken we dat concreet waar?

“Hoopvol gedrag maakt een enorm verschil als je met uitzonderlijke situaties, zoals de coronacrisis, wordt geconfronteerd. Zelfs dan speelt hoop een grote rol. Cruciaal daarbij is de combinatie van eigenaarschap en een krachtig geloof in de toekomst. Dat zegt  professor Hills van de Universiteit van South Carolina. Zij ontwikkelde 9 concrete stappen die je kan toepassen om meer hoopvol te zijn:

• Ontwikkel en stel in elke situatie grote en realistische doelen. Ook zogeheten ‘stretch goals’. Dat zijn doelen die je lichtjes verder brengen dan je oorspronkelijke doelen. Ze kunnen je stimuleren en prikkelen om nog meer je best te doen. (‘We gaan niet alleen de strijd tegen het virus winnen, we gaan er ook sterker en gezonder uitkomen.’)
• Denk flexibel over je doelen en pas ze aan wanneer dat nodig is. Dat levert je niet alleen meer wegen op naar je langetermijndoelen, maar het motiveert je ook om harder voor je doelen te werken. (‘Als de vooropgestelde quarantaine van drie weken uiteindelijk acht weken moet worden om het doel te bereiken, dan passen we ons aan.’)
• Verander je houding tegenover tegenslagen door flexibeler te denken. Zo blijf je meester over je eigen handelen. (‘De eerste week was moeilijk, maar we hebben er ook iets uit geleerd. Misschien moeten we het allemaal rustiger aandoen.’)
• Deel je langetermijndoelen op in kleine stappen en kortetermijndoelen. Richt je op de stap, maar blijf het doel voor ogen houden. (‘Wat gaan we vandaag doen om het grote doel op termijn te bereiken?’)
• Ontwikkel positieve strategieën om barrières te overwinnen. Die helpen je om te gaan met obstakels tussen jou en je doelen, niet om ze te omzeilen. (‘Is het echt een goed idee om bij elk obstakel binnenwegen en truukjes te bedenken om de maatregelen te omzeilen?’)
• Ontwikkel en versterk relaties met anderen. Zo geef je minder snel op, kun je elkaar steunen, krijg je nieuwe ideeën en heb je het gevoel dat je er niet alleen voor staat. Tijd om een oude ruzie bij te leggen, oude vrienden opnieuw te contacteren en je hulp aan te bieden aan anderen. (‘Wat kan ik voor jou doen?’)
• Leer op een positieve manier tegen jezelf te praten. Dergelijke self-talk heeft een positieve uitwerking op doelgericht gedrag. (‘Ik wist niet dat ik dit kon!’)
• Denk aan gerealiseerde doelen uit het verleden. (‘Ik heb al moeilijke episodes in mijn ziekte overwonnen.’)
• Vermijd zelfmedelijden en slachtofferschap. Dergelijke gedachten trekken je naar beneden. (‘Waarom moet mij dat toch nu weer overkomen?’)

Een mooie eigenschap van hoopvolle mensen is dat ze geduld hebben. Dat is ook soms het verschil tussen wetenschappers en politici. Wetenschappers weten dat alles tijd vraagt. Politici willen snel resultaat zien. En toch kunnen we allemaal leren van elkaar. We kunnen zowel op het vlak van denken als van handelen meer hoopvol leren zijn. Het kan op korte termijn ons leven redden en op lange termijn bijdragen aan een betere samenleving die zich focust op wat echt belangrijk is. Weet iemand nog wat wij een week voor de coronacrisis bij ons uitbrak zo belangrijk vonden?” 

Leo Bormans is onderzoeker en auteur van internationale bestsellers als ‘Geluk. The World Book of Happiness’ en ‘Hoop. The World Book of Hope’. Zijn boeken zijn vertaald in meer dan 15 talen.